Evde, ofiste, balkonda, saksıda (vejetatij yöntemle) ıhlamur ağacı yetiştirmek...

Ihlamur. Çiçeğiyle güzel kokunun, demlenmesiyle şifanın, gölgesiyle meydanın ağacı...

Ihlamur ağacı

Botanikteki adıyla Tilia, İngilizce adıyla Linden.
Ilıman ve yarı tropik bölgelerde yetişmekle birlikte, bir Kuzey yarım küre bitkisi olduğu için sert karasal iklim özelliği gösteren yerlerde de -İç Anadolu Bölgesi'nin ortası- yetişebilmektedir. Ihlamur ağacının asıl vatanı, Orta ve Doğu Avrupa ile Kuzey Amerika'dır.

Ağaç, gövde ve yaprak formu en düzgün ağaçlardandır. Çabuk büyür; sürgünü, yaprağı, çiçeği, meyvesi (tohumu) çoktur. Yaprağını -eylül, ekim- erken dökmeye başlar. Yaprakları kenarlarından sarararak dökülür. Mevsim ve yöre şartlarına göre değişmekle birlikte mart ayında uyanır. Vejetasyon döneminde nem (su) isteyen bir ağaçtır.

▪ Tohumundan ıhlamur ağacı üretmek mümkün mü?

Çok zor çimlenen ıhlamur tohumları

Elbette mümkün.
Ancak ıhlamur ağacının kabuk sistemi ve embriyo özelliğinden kaynaklanan çimlenememe ve/veya çok zor çimlenme durumu vardır. Tohum toplama zamanına dikkat etme (yıllanma), katlama, yatak hazırlama, kabuk çatlatma gibi teknik bilgi gerektiren ve neredeyse laboratuvar şartları isteyen bir çimlendir(-eme)me süreci vardır. Bu nedenle ıhlamur ağacını tohumdan çimlendirme yöntemiyle yetişirmek yerine, vejetatif yöntemle yetiştirmek, oldukça kolaydır. Şartları yerine getirildiğinde başarı oranı, çok yüksektir.

▪ Vejetatij yöntemle (kök sürgünüyle) çoğaltma nedir?

Ihlamur ağacının kök sürgünleri

Vejetatij üreme (vegetative reproduction) bitkilerin dal, yaprak, göz/tomurcuk, gövde, sürgün ve köklerinden belli bir parça alarak parçası alınan ana bitkiyle aynı genetik yapıya sahip yeni bireylerin (bitkilerin) oluşturulmasıdır. Bu yöntemle bitkinin/ağacın kalıtsal özelliği değişmeden çoğaltabilmek mümkündür. Ihlamur ağacı için en uygun vejetatif yöntem, kök sürgünü almaktır.

▪ Ihlamuru çelikleme/çelik alma yöntemiyle üretebilir miyim?

Kök sistemi oluşturabilen çelik

Hayır üretemezsiniz. Çelik alma, kimi bitkiler için ideal bir vejetatif üreme yöntemi olsa da ıhlamur ağacı, çelikleme (çelik alma) yönyemiyle üretilemez. Ihlamur ağacından çelik alınsa bile, alınan çelikler kök istemi oluşturamadığı için üreme gerçekleşmez. Çelikleme yöntemiyle en kolay üretilebilen bitkilerse kavak, söğüt, iğde, incir, kivi, üzüm ve gül ağaçlarıdır.

▪ Ihlamurdan kök sürgünü ne zaman ve nasıl alınır?

Mart ve Nisan ayında tomurcuk durumu

Kök sürgünü, ıhlamur ağacının gövde etrafında çıkmış küçük filizlerdir. Kök sürgünü, vejetasyon döneminin dışında alınmalıdır. Yani ıhlamur ağacının uyanmış/yeşil/yapraklı olduğu ilkbaharın sonu,
yaz ve sonbaharın başı dönemlerinin dışında kalan, yapraklarını döktüğü, uykuda olduğu ve henüz yapraklarını çıkarmadığı dönemler: Sonbaharın sonu, kış, ilkbaharın başı. Yani Kasım, Aralık, Ocak ve Şubat ayları. Mevsim ve yöre şartlarına göre Mart ayı içerisinde de ıhlamur ağacı uyanmamış, tomurcuklar henüz açmamışsa kök sürgünü alınabilmektedir.

Kış uykusundaki ıhlamur sürügünü

Parklarda, yol kenarında, okul, cami veya komşu bahçesinde gördüğünüz, önceden gözünüze kestirdiğiniz bir ıhlamur ağacının yapraklarını döküp kış uykusuna geçmesi (Kuzey yarıküre için Kasım ile Şubat arası) beklenir. Ihlamur ağacı gövdesi etrafında çıkmış kök sürgünü, herhangi bir alet yardımıyla (kaşık, çatal, bıçak, tornavida, keser, keski, demir çubuk vb) toprak kazılarak çıkartılır. Kök sürgünü çıkartılırken mümkün olduğunca derinden (10, 15 cm) ve kök sistemine sahip şekilde kesilerek/koparılarak alınmalıdır.

▪ Alınan kök sürgününü dikme işlemini nasıl yapmalıyım?

Şubatta -kış uykusunda- alınmış ıhlamur kök sürgünleri yapraklarını açarken

Alınan sürgün, kök sistemi kurutulmadan mümkün olan en kısa sürede, önceden hazırlanmış saksıya dikilir. Tüm bu işlemlerin yanı sıra toprak, ısı, ışık ve nem değerleri için öyle botanik uzmanlığı ya da spesifik bilgiler gerekmez. Uygun boy bir saksıya, yeteri miktarda çiçek toprağıyla dikmeniz, saksıyı kısmen bile olsa güneş gören bir yere koymanız ve saksıdaki toprak yüzeyi kurudukça yeteri miktarda (saksı büyüklüğüne göre bir su bardağı kadar) sulamanız yeterli olacaktır. Bu öneriler, şehir şartlarında bahçesi olmayanlar içindir. Eğer bahçeniz varsa sürgünü doğrudan toprağa, bahçenizin korunaklı bir alanına dikebilirsiniz. Ya da saksıda bir kaç yıl filiz/fidan olmasını sağladıktan sonra bahçenize alabilirsiniz.

Ofiste kök sürgünüyle üretilmiş ıhlamur filizleri...

▪ Vejetatif dönemde, yani yaz mevsiminde kök sürgünü alabilir miyim?

"Vejetatif dönemin çıkmasını ve kış uykusu döneminin gelmesini aylarca beklemek istemiyorum, ıhlamur ağacı yeşilken kök sürgünü alabilir miyim?" diye merak ediyorsanız elbette alabilirsiniz ancak kök sistemini hırpalamadan toprağıyla birlikte -evde saksısı değiştirilen çiçekte olduğu gibi- bir bütün olarak çıkarmanız gerekmektedir. Bu, gerekli ve yeterli alet, araç olmadan başarılabilmesi zor bir işlemdir. Kök sistemi ve toprağıyla çıkarılabilse bile ağaç uyanmış -yeşil- olduğu için ortam değişimine uyum sağlayamayıp tutmayabilir.

Kök sürgünü almada ideal zaman, vejetatif dönemin -yaz mevsiminin- dışındaki zamandır.